Beslissingen met betrekking tot het levenseinde: palliatieve sedatie en euthanasie

Wanneer de patiënt stervende is en er symptomen zijn die ondanks een goede palliatieve zorg niet meer behandeld of verlicht kunnen worden, kan er besproken worden om palliatieve sedatie op te starten. Enkele van deze symptomen zijn bijvoorbeeld ernstige onrust, pijn, angst, benauwdheid, misselijkheid… De arts kan als gevolg van deze onbehandelbare symptomen én in overleg met de patiënt (wanneer hij nog aanspreekbaar is) en/of zijn naasten beslissen om palliatieve sedatie op te starten. 

Bij palliatieve sedatie wordt aan de hand van slaapmiddelen het bewustzijn van de patiënt verlaagd waardoor hij geen klachten (bv. pijn, angst, felle onrust , ademnood ...) meer voelt tot het natuurlijke moment van overlijden.

Sedatie is geen euthanasie

Het doel van palliatieve sedatie is om het lijden voor de patiënt te verlichten tijdens het sterven. Palliatieve sedatie heeft niet als doel het leven te beëindigen en verkort het leven ook niet. Het wordt enkel gestart bij patiënten met een minimale levensverwachting (minder dan twee weken), waardoor het voor naasten soms zo kan aanvoelen. De dosering en het type medicatie hangen af van de noden van de patiënt en kan waar nodig aangepast worden.

Dit is een groot verschil met euthanasie: in tegenstelling tot palliatieve sedatie heeft euthanasie wel tot doel om het leven actief te beëindigen. 

Onze benadering

• In het kader van onze palliatieve zorgverlening volgen we een uitgebreide en strikte procedure voor palliatieve sedatie.
• We houden niet alleen rekening met fysieke symptomen, maar ook met de levensvisie van de patiënt, met het  geloof en wensen en de wensen van familieleden en naasten.
• We hebben waar nodig een interdisciplinaire benadering en vragen gespecialiseerd palliatief advies om te bepalen of de symptomen in kwestie inderdaad alleen via palliatieve sedatie kunnen worden verlicht.
• We zorgen voor een zo goed mogelijke communicatie met de patiënt en de naasten. Bij een wilsbekwame patiënt verzekeren we ons van de geïnformeerde toestemming van de patiënt. We voorzien de nodige uitleg en respecteren de nodige bedenktijd.

Heb je vragen over palliatieve sedatie? Neem contact op met het palliatief support team.  

Als je ongeneeslijk ziek bent en euthanasie wenst, dan meld je dat best zo snel mogelijk aan je huisarts of behandelend arts. Ook als je euthanasie overweegt als optie in de toekomst, spreek je hier best over met je arts of zorgverleners. Omdat het één van de wettelijke vereisten is dat je euthanasievraag een herhaald verzoek moet zijn, is het belangrijk dat jouw vraag herhaaldelijk genoteerd wordt in jouw medisch dossier.

Om euthanasie aan te vragen heb je geen wilsverklaring nodig, maar een actueel verzoek tot euthanasie en moet er voldaan worden aan een aantal voorwaarden (Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie):

• Je moet wilsbekwaam zijn.
• Je moet zelf vrijwillig, herhaald en duurzaam om euthanasie vragen.
• Je moet een ernstige, ongeneeslijke aandoening hebben die is veroorzaakt door ziekte of ongeval.
• Je moet door die aandoening ondraaglijk fysiek of psychisch lijden.
• Je moet je vraag om euthanasie schriftelijk bevestigen in een actueel verzoek om euthanasie. (niet te verwarren met de positieve wilsverklaring inzake euthanasie)
• Je moet toestaan dat een onafhankelijke arts (1 arts bij palliatieve situaties, 2 artsen bij niet-levensbedreigende situaties) je vraag exploreert en nagaat of je wettelijk in aanmerking komt. 

Onze artsen en zorgverleners staan altijd klaar voor de patiënt, maar de patiënt kan een arts niet verplichten om mee te werken aan euthanasie. Patiënten zullen wel altijd geholpen worden in ons ziekenhuis door een andere arts te vinden die wil meewerken aan euthanasie, wanneer voldaan is aan de wettelijke bepalingen.

Terminale patiënten

• Wanneer de behandelende arts een vraag voor euthanasie krijgt, wordt een gedetailleerd stappenplan gevolgd. Bij terminale patiënten behandelen we de euthanasievraag in een context van palliatieve totaalzorg. We respecteren vanzelfsprekend de wettelijke bepalingen. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de visie die eraan ten grondslag ligt. Vanuit de christelijke inspiratie van het ziekenhuis gaan wij op een interdisciplinaire en weldoordachte manier om met elk verzoek tot euthanasie.
• We willen in de eerste plaats een luisterend oor bieden aan de patiënt en herhaaldelijk het gesprek met hem aangaan om zo het verzoek tot euthanasie uit te klaren. We nemen daarvoor de nodige tijd en we betrekken een multidisciplinair team van zorgverleners. We staan de patiënt bij in de bespreking met zijn naasten en we verzekeren ook nazorg.
• Niet elke vraag naar euthanasie blijkt na gesprekken met de patiënt een vraag naar euthanasie te zijn. Soms gaat het om een verlangen naar enerzijds minder pijn of anderzijds nabijheid. Door een interdisciplinaire aanpak, waarbij meerdere hulpverleners betrokken worden, kunnen veel patiënten ook op een andere manier tevreden worden gesteld waardoor hun verzoek om euthanasie niet herhaald wordt. Wanneer de vraag toch herhaald wordt, wordt de patiënt hierin gehoord en hanteert de behandelende arts samen met het palliatief support team en verplegend personeel het stappenplan euthanasie.

Niet-terminale patiënten

Wanneer een niet terminale patiënt euthanasie aanvraagt, voorziet de wet bijkomende stappen:

• De behandelende arts moet een bijkomende arts raadplegen: dat kan een psychiater zijn of een specialist van de betrokken aandoening.
• Er is minimum 1 maand wachttijd tussen het opstellen van het schriftelijk verzoek en de uitvoering van euthanasie.

Ethische afwegingen bij het levenseinde

Zeker naar het levenseinde toe moet zorg nog altijd bijdragen tot de menswaardigheid van de persoon. Zorg mag geen lijden toevoegen aan het leven. Ons palliatief support team speelt een centrale rol bij het bevorderen van de totaalzorg rond het levenseinde: nl. de patiënt samen met zijn/haar naasten aan het einde van het leven zo zorgvuldig en menselijk mogelijk benaderen.

Heb je vragen? Neem contact op met het palliatief support team.  

Meer info kan je ook vinden via www.leif.be, palliatievezorgvlaanderen.be of www.wilsverklaringen.be.