Zorgplanning en wilsverklaring
Wat is vroegtijdige zorgplanning?
Vroegtijdige zorgplanning is nadenken en beslissingen nemen over je huidige en toekomstige zorg en behandeling. Het gaat onder meer over wat er op dit moment voor jou belangrijk is in je behandeling of je verzorging (bv. zoveel mogelijk thuis kunnen zijn, kwaliteit van leven,…), over hoe je nadenkt over de toekomst, over wat je niet meer wil dat er nog gebeurt als je het zelf niet meer kan zeggen (bv. niet meer reanimeren, geen transfer meer naar intensieve zorg,…) en ook door wie je jou wenst te laten vertegenwoordigen als je het zelf niet meer kan zeggen.
Het is belangrijk om zo vroeg mogelijk na te denken over vroegtijdige zorgplanning, liefst op een moment dat je nog in goede toestand bent. Niet iedereen spreekt hier gemakkelijk over, maar vroeg of laat komt bijna ieder van ons terecht in een situatie waarin een bepaalde vorm van zorg nodig zal zijn. Het is dus heel belangrijk om tijdig te spreken over jouw wensen met jouw naasten. Zij spelen immers een belangrijke rol als je wilsonbekwaam zou worden en niet meer kan zeggen wat voor jou belangrijk is.
Wanneer je in het ziekenhuis bent opgenomen, willen we graag weten hoe je naar jouw ziekte en behandeling kijkt en wat je wel of niet wil aan behandelingen en aan zorg.
Datgene wat je mondeling met je artsen en zorgverleners hebt besproken, maar ook datgene wat je eventueel hebt neergeschreven in een wilsverklaring, wordt door je arts gebruikt om de zorg zo goed mogelijk af te stemmen op datgene wat je wil of niet wil.
In je medisch dossier wordt deze informatie gebundeld en deze is dan ook zichtbaar voor al jouw betrokken zorgverleners.
Hoe kan ik aan vroegtijdige zorgplanning doen?
Mondeling: spreek erover
Vroegtijdige zorgplanning doe je in eerste instantie door in gesprek te gaan met je naasten, behandelende artsen en verpleegkundigen. Spreek met hen over jouw huidige en toekomstige zorg- en behandelwensen. Jouw zorgverleners zullen ze noteren in je medisch dossier waardoor ze weten wat voor jou belangrijk is.
Het kan helpen om deze gesprekken thuis een beetje voor te bereiden. Het kan in deze gesprekken bijvoorbeeld gaan over:
- Wat voor jou belangrijk is in het leven
- Datgene waarover je je zorgen maakt
- Datgene waar je last van hebt
- Beslissingen of twijfels rond je zorg en behandeling
- Wat je verwacht van je behandelingen
- Wat als de behandelingen niet aanslaan?
- Wat je wil of niet wil als je afhankelijk zou worden van anderen
- Wat je wil of niet wil als je het zelf niet meer kan zeggen
- Wat voor jou kwaliteit van leven is
- Hoe je kijkt naar levensverlengend behandelen
- Wat je verwacht van je zorgverleners
- Hoe je hoopt verzorgd te worden aan het levenseinde
- …
Schriftelijk: wilsverklaring
Je kunt je wensen ook op papier zetten via voorafgaande wilsverklaringen voor het geval je op een bepaald moment niet meer in staat bent om jezelf uit te drukken.
Er bestaan vijf wettelijke wilsverklaringen:
- Negatieve wilsverklaring
- Wilsverklaring inzake euthanasie bij onomkeerbare coma
- Wilsverklaring inzake de wijze van teraardebestelling
- Wilsverklaring inzake orgaandonatie
- Wilsverklaring inzake schenking lichaam aan de wetenschap
Je hoeft niet al deze wilsverklaringen in te vullen en je mag ook zelf zaken op papier zetten. Het is altijd nuttig om je te laten helpen door een professionele zorgverlener. Deze wilsverklaringen kan je best thuis bewaren, maar geef ook een kopie aan uw behandelend arts en aan een vertrouwenspersoon of aan een vertegenwoordiger. Voorzie deze kopieën van een originele handtekening. Enkele van deze verklaringen kan je registeren via de gemeente maar dit is niet verplicht. Het is enkel een garantie dat dan meer mensen op de hoogte zijn van jouw wensen.
Heb je vragen of wil je hulp om (bepaalde) wilsverklaringen in te vullen? Neem contact op met het palliatief support team.
Meer info kan je ook vinden via www.leif.be, palliatievezorgvlaanderen.be of www.wilsverklaringen.be.
In deze wilsverklaring wordt zo nauwkeurig mogelijk beschreven welke zorgen je weigert wanneer je niet meer wilsbekwaam bent (vb. ik wil niet meer gereanimeerd worden, ik wil geen vocht meer toegediend krijgen, ik wil niet meer opgenomen worden in een ziekenhuis…’). Belangrijk is om te beseffen dat dit formulier niet dient om een wens in het nu uit te spreken, maar wel in de toekomst. Zolang je zelf deze wensen kan duidelijk maken, dan kan dit gewoon besproken worden. Wanneer je onbekwaam geworden bent om dit zelf mee te delen, dan is deze negatieve wilsverklaring van toepassing.
In de negatieve wilsverklaring duid je één of meerdere vertegenwoordigers aan die in jouw naam kunnen handelen wanneer de situatie zich voordoet.
De negatieve wilsverklaring is onbeperkt geldig in de tijd en kan te allen tijde door jezelf worden aangepast.
Wanneer je deze verklaring niet meer eigenhandig kan noteren, dan kan je iemand aanduiden die dit in jouw plaats doet. Dit mag één van jouw vertegenwoordigers zijn of een lid van het palliatief support team.
Met deze positieve wilsverklaring vraag je aan een arts om euthanasie uit te voeren en aldus door middel van een actieve handeling je leven te beëindigen.
Dit document is enkel van toepassing om euthanasie te laten uitvoeren op het moment dat je het niet meer kan vragen omdat je je in een onomkeerbare coma bevindt (vb na een ongeval, hartstilstand, herseninfarct,…). De arts bepaalt of de coma onomkeerbaar is. Het document is niet van toepassing als je verward bent of aan dementie lijdt.
Voor het invullen van de wilsverklaring euthanasie moet je aan verschillende voorwaarden voldoen:
- Je moet wilsbekwaam zijn. Dit wil zeggen dat je helder van geest bent en dat je weet waarover het gaat.
- Er moeten twee meerderjarige getuigen bij zijn. Eén van die getuigen mag geen wettelijke erfgenaam zijn. Dit kan een zorgverlener, buurvrouw, vriend/vriendin zijn, zolang zij geen materieel belang hebben bij jouw overlijden. De getuigen kunnen dit document naar voor dragen op het moment dat je je in een onomkeerbare coma zou bevinden.
De wilsverklaring die werd opgesteld na 02.04.2020 is onbeperkt geldig en kan te allen tijde door jezelf worden herzien. De wilsverklaring die vóór die datum werd opgesteld of herbevestigd is, is maar 5 jaar geldig en moet dus desgewenst worden hernieuwd.
Opmerking: Er is een verschil tussen de wilsverklaring inzake euthanasie (in een toestand van onomkeerbare coma) en een actueel verzoek om euthanasie (in een toestand van wilsbekwaamheid). Wanneer je jou in een medisch uitzichtloze toestand bevindt en ondraaglijk lijden ervaart, kun je euthanasie aanvragen bij actueel verzoek. Meer uitleg hierover vind je onder de titel “Euthanasie”.
In deze verklaring leg je vast hoe je jouw uitvaart ziet: vb. begrafenis of crematie, volgens welke godsdienst of filosofische overtuiging,.. Deze wilsverklaring kan je laten registreren bij de gemeente. Jouw nabestaanden worden dan gecontacteerd wanneer het overlijden plaatsvindt. Indien je reeds een uitvaartverzekering hebt, kan deze hierin vermeld worden.
In deze verklaring kan je aangeven of je na je overlijden bepaalde organen en weefsels wenst te doneren of niet. Je kan hierin onderscheid maken of je lichaamsmateriaal of organen wil doneren voor transplantatie, voor de vervaardiging van geneesmiddelen of voor onderzoek.
Volgens de Belgische wet wordt iedereen (die in het bevolkingsregister of sinds meer dan zes maanden in het vreemdelingenregister is ingeschreven) na het overlijden als potentiële donor beschouwd tenzij hij zich hiertegen uitdrukkelijk heeft verzet.
In de praktijk gaan de artsen na of iemand geregistreerd is als donor. Is dit niet het geval, dan zullen ze aan de nabestaanden vragen hoe de overledene tegenover orgaandonatie stond. Een moeilijk gesprek op een moeilijk moment waardoor er vaak kostbare tijd verloren gaat. Om te vermijden dat jouw nabestaanden bij je overlijden geconfronteerd worden met de emotioneel beladen vraag naar orgaandonatie, is het zinvol om jou expliciet te laten registreren als orgaandonor.
Indien je je lichaam aan de wetenschap wil schenken, dien je bij leven een handgeschreven document op te maken en op te sturen naar de universiteit van keuze. De informatiegegevens kan je terugvinden op www.leif.be of www.wilsverklaringen.be.
