Vrijheidsbeperkende en dwangmaatregelen

Vrijheidsberovende maatregelen hebben een grote impact op zorggebruikers, en houden ook risico’s in voor de betrokken medewerkers, die bovendien gevolgen kunnen ervaren bij het uitvoeren van dergelijke handelingen. Er bestaat een grote maatschappelijke bekommernis rond dit thema.

In het O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis Waregem dragen we de waarden “verantwoordelijkheid, deskundigheid, persoonlijk en samenwerking” hoog in het vaandel.

Deze kernwaarden hanteren we ook telkens in de uitwerking van het beleid rond vrijheidsbeperkende- en berovende maatregelen. Vrijheidsbeperkende en vrijheidsberovende maatregelen zijn niet gebaseerd op macht maar op samenwerking. We spreken daarom van een “samen onderweg” model gericht op het bevorderen of herstellen van de autonomie en zelfbeschikking (persoonlijk).

Dialoog tussen patiënt en hulpverleners staat hierbij centraal: zowel voor, tijdens als na het gebeuren (nabespreking). Een houding van geweldloosheid wordt steeds nagestreefd (verantwoordelijkheid) wat betekent dat we vertrouwen, overtuiging, dialoog en samenwerking voorop stellen boven dwang, autoriteit en sanctioneren (deskundigheid).

Het ziekenhuis  voert een actief preventief beleid, met als doel het beperken van de uitvoering  alsook van de duur van de vrijheidsberovende maatregel. In het ziekenhuis is een werkgroep rond dit thema, waarin jaarlijks data over vrijheidsberoving geanalyseerd worden en verbeteracties worden uitgedacht. Op elke verpleegafdeling wordt gewerkt met een contactpersoon agressie/fixatie. Zij vormen het eerste aanspreekpunt voor collega's, patiënten en familie die met vragen zitten hieromtrent. Ze krijgen jaarlijks opleiding krijgen van de referentieverpleegkundigen van de PAAZ (psychiatrische verblijfsafdeling).

Redenen van vrijheidsberoving kunnen zijn:

• Agressie
• wegloopgevaar
• verwardheid
• ter preventie van valaccidenten
• ter preventie van uittrekken van sondes en katheters
• …..

Naast het toepassen van de vrijheidsbeperking/beroving wordt er ook focus gelegd op het bekijken van de alternatieven.

            Alternatieven kunnen zijn: 

-  proberen contact te krijgen met pt via gesprek op een rustige wijze

-  tijdelijke time out door de patiënt naar een prikkelarme ruimte te brengen, zoals een observatie kamer, waar hij alleen ligt;

-  kalmerende medicatie toedienen

-  vragen aan patiënt hoe die tot rust kan komen, bv douche nemen, muziek beluisteren, even buiten wandelen, even sport doen, …

Vrijheidsbeperkende maatregelen bestaan in verschillende gradaties en kunnen verschillen tussen de verschillende afdelingen; Zij vereisen dus een multidisciplinaire aandacht en betrokkenheid.

Zo wijkt het profiel van de patiënten op intensieve zorg af van dat op andere afdelingen. De patiënten zijn zwaar ziek, soms minder bewust en vertonen daardoor afwijkend gedrag. Patiënten zijn mogelijk ook beademd en hebben meerdere infusen en krijgen daarbij kalmerende medicatie. Tijdens het afbouwen van de medicatie is fixatie van de handen noodzakelijk om te vermijden dat de patiënt zelf infusen of het beademingsbuisje uittrekt

Ook door het andere profiel van kinderen  en geriatrische patiënten is er op elke dienst een fixatiebeleid voorhanden.

Op alle afdelingen geldt dat door multidisciplinair overleg steeds getracht wordt om de vrijheidsberoving zo kort mogelijk te houden en er wordt ook steeds veel aandacht besteed aan het comfort van de patiënt.

Zowel patiënt als zijn familie/vertegenwoordiger worden voortdurend op de hoogte gehouden van de evolutie.

Fixatie is het beperken van de bewegingsvrijheid van een patiënt door bv het gebruik van pols- en enkelbanden, gebruik van bedhekken of gebruik van tafelblad aan een rolstoel.

Met fixatie bedoelen we het beperken/beroven van de bewegingsvrijheid van een patiënt met als doel de veiligheid van de patiënt te optimaliseren.

Fixatie wordt slechts uitzonderlijk toegepast namelijk wanneer de patiënt een onmiddellijk gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen. Dit kan enkel  en alleen wanneer andere mogelijke alternatieven gefaald hebben. 

Fixatie is onprettig voor de patiënt vandaar dat  in het O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis Waregem getracht wordt zoveel als mogelijk een fixatie-arm beleid toe te passen.

De beslissing om al dan niet te fixeren gebeurt steeds in overleg met de behandelend arts en in overleg met de patiënt of diens familie. De patiënt of zijn vertegenwoordiger moet hiervoor de toestemming geven. De wilsbekwame patiënt kan op elk ogenblik zijn toestemming intrekken.

Wijze van fixeren:

• door fysieke interventie

• door mechanische fixatie

• door medicamenteuze fixatie

De procedure voorziet dat de verpleegkundige aan de patiënt of zijn vertegenwoordiger uitleg geeft over

• waarom de fixatie noodzakelijk is;
• wat de verschillende keuzemogelijkheden zijn
• wat de gevolgen ervan zijn.

Tijdens een periode van fixatie:

- is er verhoogd toezicht door de verpleegkundigen.

- worden de vrijheidsbeperkende maatregelen van zo kort mogelijke duur gehouden

- wordt het comfort van de patiënt steeds  nagestreefd

- is er regelmatig multidisciplinair overleg

Omdat fixatie tegenstrijdige gevoelens kan oproepen bij de familie  kan u altijd terecht bij een lid van het multidisciplinaire team, waarvan de gegevens in de op dat moment ontvangen infobrochure terug te vinden zijn.

Beëindiging van de fixatie

De duur van de fixatie wordt zo kort mogelijk gehouden.

De fixatiemaatregelen worden minstens dagelijks multidisciplinair geëvalueerd. Een herevaluatie kan ook gebeuren bij een wachtwissel of wanneer de fysische of psychische toestand van de patiënt achteruit gaat. Wanneer het mogelijk of noodzakelijk is, wordt de fixatie aangepast, verminderd of verwijderd.

Enkel op advies van de behandelend arts kan de maatregel gestopt worden. Hiervan worden de familie, wettelijke vertegenwoordiger,…  daarna zo snel als mogelijk verwittigd.

Omdat deze maatregel een emotionele weerslag kan hebben op de patiënt, maar ook op diens familie/vertegenwoordiger, zal in een aantal gevallen een nabespreking doorgaan met hen.

Isolatie/afzondering is het afzonderen van de patiënt in een afzonderingsruimte/isoleercel of in een time-out ruimte.

Afzondering van een patiënt is een geheel van maatregelen die genomen worden om de patiënt onder te brengen in een daartoe speciaal voorziene individuele ruimte welke de patiënt niet zelfstandig kan verlaten indien het fysische en/of psychische welbevinden van de persoon of anderen acuut gevaar lopen en er geen enkel ander therapeutisch alternatief beschikbaar is.

De afzonderingskamer is een specifiek veilig ingerichte en beveiligde ruimte die de patiënt niet zelfstandig kan verlaten. Er is een verhoogd toezicht zowel van fysische parameters (ademhaling, hygiëne, ..)  als vd psychische toestand. Dit heeft als doel een veilig klimaat te creëren voor zowel de patiënt als voor diens omgeving.

Omdat dit een ingrijpende ervaring kan zijn voor de patiënt en zijn omgeving wordt dit in het O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis Waregem gezien als een noodmaatregel die enkel in uitzonderlijke situaties gebruikt wordt op de spoedafdeling en op de psychiatrische verblijfsafdeling. Dit kan ook enkel na overleg met de arts.

Wanneer de toestand van de patiënt het toelaat wordt aan de patiënt zelf de nodige informatie gegeven met betrekking tot de noodzaak van afzondering. Hem/haar zal gevraagd worden een toestemmigsformulier te tekenen.

De familie of de wettelijke vertegenwoordiger van de patiënt wordt zo snel als  mogelijk ingelicht over deze afzonderingsmaatregel. Wanneer de toestand van de patiënt het niet toelaat  zal ook aan deze personen gevraagd worden om een informed consent  te tekenen; zij krijgen op de afdeling  ook een infobrochure.

De duur van de afzondering wordt zo kort mogelijk gehouden, op basis van multidisciplinair overleg. Minstens bij elke shiftwissel wordt de situatie geëvalueerd. De behandelend arts kan beslissen om deze afzondering te stoppen.

Omdat afzondering tegenstrijdige gevoelens kan oproepen bij de familie  kan u altijd terecht bij een lid van het multidisciplinaire team.

Met dwangmedicatie wordt bedoeld  het toedienen van medicatie zoals kalmeermiddelen tegen de zin van de patiënt. Dit gebeurt slechts in zeer uitzonderlijke situaties namelijk wanneer de patiënt een gevaar stelt voor zichzelf of voor derden. Dit kan enkel op aangeven van de behandelende arts.

In eerste instantie wordt gepoogd om het akkoord / de medewerking van de patiënt te verkrijgen, om desgevallend de medicatie onder pilvorm toe te kunnen dienen. Wanneer deze strategie faalt kan worden overgegaan tot toedienen van de medicatie via de spier of een ader.

Om het traumatiserende karakter van dergelijke interventie te minimaliseren wordt de patiënt bij elke handeling duidelijk geïnformeerd over hoe de handeling zal verlopen en welke de lichamelijke effecten / gevolgen ervan kunnen zijn. Tegelijk gebeurt een evaluatie van de noodzaak aan nieuwe medicatie. Het is de behandelend arts die op regelmatige tijdstippen of op vraag van de verpleging de nood aan verdere medicatie zal beoordelen. Ook de familie of de wettelijke vertegenwoordiger van de patiënt wordt zo snel als mogelijk ingelicht.

Na het toedienen van de medicatie is er een verhoogd medisch toezicht.